Hoewel de meeste mensen het anders ervaren, ontstaat een burn-out niet van de ene op de andere dag. Vaak komen er onderweg allerlei ‘stille’ signalen voorbij, die je zomaar kunt missen. Huisarts Tamara en psycholoog Hanan Haddouch zetten ze hieronder op een rij, zodat je ze op tijd herkent.
Wat gebeurt er bij langdurige stress?
De stress die uiteindelijk tot een burn-out kan leiden, sluipt er vaak ongemerkt in. Maandenlang, soms jarenlang, stapelt de spanning zich op. Toch lijkt het voor de meeste mensen met een burn-out alsof ze ‘ineens’ omvallen. Hoe dat kan? Langdurige stress zorgt voor allerlei hormonale veranderingen, waardoor je niet meer goed voelt hoeveel spanning je met je meedraagt. Je raakt eraan gewend. Ook pikt je brein het ‘ontspanseintje’ niet meer goed op, waardoor je niet weet dat je rust nodig hebt. Daardoor raak je, vaak ongemerkt, van gespannen naar overspannen en misschien zelfs naar burn-out.
Zo herken je de 4 signalen
Om te voorkomen dat de spanning in je lijf zich opbouwt, is het belangrijk dat je geregeld bij jezelf incheckt. Stress-signalen kun je op 4 manieren merken: aan je lichaam, aan hoe je je voelt, aan hoe je je gedraagt en aan wat je denkt. Hieronder lichten we elk signaal kort toe. *
Signaal 1 - Lichamelijk: moe en pijn
De lijst van mogelijke lichamelijke stress-symptomen is lang. Met stip op 1: vermoeidheid. Ook slaapproblemen en pijn komen veel voor. Het gaat dan om spierpijn, hoofdpijn, rugpijn en buikpijn. Je kunt vaker last hebben van verkoudheid of griep doordat je weerstand daalt. Ook kun je meer zweten en trillen en kunnen hartkloppingen, een hogere bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte voorkomen.
Signaal 2 - Stemming: bang en boos
Als je langere tijd veel stress hebt, kun je dat ook aan je stemming merken. Bijvoorbeeld omdat je niet meer kunt ontspannen en je jezelf voortdurend opgejaagd voelt. Je bent snel boos en geïrriteerd. Je huilt vaker, bent vaker somber en piekert meer. Ook kun je angstig zijn. Of je hebt nergens meer zin in, zelfs van de leukste dingen geniet je niet meer. Beslissingen nemen vind je moeilijk. Je vergeet veel en je kunt je slecht concentreren. Ook voel je je onzeker en heb je minder zelfvertrouwen. Over dit alles kun je je ook nog eens schuldig voelen.
Signaal 3 - Gedrag: meer fouten, minder seks
Langdurige stress heeft ook effect op je gedrag. Je presteert minder en je maakt meer fouten. Je hebt geen zin om met vrienden af te spreken en de zin in seks verdwijnt. De behoefte aan alcohol of drugs kan sterker zijn, daar gebruik je meer van. Daarnaast kun je te veel of juist te weinig eten.
Signaal 4 - Gedachten: lastig en vervelend
Wat je in gedachten tegen jezelf zegt, kan steeds negatiever en kritischer worden. Je kunt angstgedachten hebben, zoals ‘het komt nooit meer goed’. Of je denkt heel negatief over jezelf, agressief over anderen en ook zelfopofferingsgedachten komen vaak voor: 'Ik doe het wel weer’.
Spiegeltje, spiegeltje...
Goed om te weten: je vrienden, familie en collega’s merken bovenstaande signalen vaak eerder op dan jijzelf. Neem hen daarom serieus, als ze bijvoorbeeld zeggen dat ze zich zorgen om je maken. Het zijn waardevolle spiegels die je vertellen dat het tijd is om gas terug te nemen en bij te tanken.
Overspannen, burn-out of depressie?
Als je lange tijd veel stress hebt, kun je overspannen raken en dat kan leiden tot een burn-out. Er kan ook een samenhang zijn met depressie. Je huisarts kan bepalen wat er bij jou speelt, en welke behandeling eventueel geschikt is. Goed voor jezelf zorgen is sowieso altijd belangrijk. Door ‘functioneel’ te ontspannen bijvoorbeeld.
Bron: o.a. www.wijzijnmind.nl
*Uiteraard is iedere dag anders en komen niet alle genoemde symptomen bij iedereen voor.
